context da la pagina
Statuts
Preambel
Dretgs umans èn pitgas centralas da l’urden statal e da la convivenza sociala. La constituziun federala e las cunvegnas ratifitgadas da la Svizra obligheschan las autoritads federalas, chantunalas e communalas da respectar, proteger e garantir ils dretgs umans. Ils princips da Paris da l’ONU, deliberads il 1993 da la radunanza generala (resoluziun 48/134), sco era las recumandaziuns dal Cussegl d’Europa dal 1997 (No R (97) 14) e 2021 (CM/Rec (2021)1) expriman che instituziuns naziunalas independentas per ils dretgs umans (INDU) pon prestar ina contribuziun impurtanta per la promoziun e la protecziun dals dretgs umans. Ellas appelleschan als stadis commembers da crear instituziuns correspundentas e da las munir cun las resursas e cumpetenzas necessarias.
Cun la deliberaziun da l’artitgel 10a-10c da la lescha federala davart mesiras per la promoziun civila da la pasch ed il rinforzament dals dretgs umans (en vigur dapi il 1. da schaner 2023) ha l’Assamblea federala decis da crear ina tala instituziun e da stgaffir la basa legala per ina instituziun svizra per ils dretgs umans independenta.
I. Disposiziuns generalas
Art. 1 Num e sedia
Cun il num «Instituziun svizra per ils dretgs umans (ISDU)» / «Schweizerische Menschenrechtsinstitution (SMRI)» / «Institution suisse des droits humains (ISDH)» / «Istituzione svizzera per i diritti umani (ISDU)» / «Swiss Human Rights Institution (SHRI)» exista ina corporaziun independenta da dretg public en il senn d’artitgel 10a-10c da la lescha federala dals 19 da december 2003 davart mesiras per la promoziun da la pasch civila e per il rinforzament dals dretgs umans (DS 193.9).
La sedia sa chatta al lieu dal secretariat.
La ISDU vegn registrada en il register da commerzi.
Art. 2 Intent
Sco instituziun naziunala independenta per ils dretgs umans da la Svizra tenor ils princips da Paris, duai la ISDU contribuir a la protecziun ed a la promoziun dals dretgs umans en tut ils secturs da vita e sin tut ils nivels dal stadi.
Art. 3 Incumbensas
Per cuntanscher ses intent tenor artitgel 10b da la lescha federala davart mesiras per la promoziun da la pasch civila e per il rinforzament dals dretgs umans surpiglia la ISDU las suandantas incumbensas:
a) infurmaziun e documentaziun,
b) perscrutaziun,
c) cussegliaziun,
d) promoziun dal dialog e da la collavuraziun,
e) furmaziun davart ils dretgs umans e sensibilisaziun,
f) barat internaziunal.
Ella publitgescha mintg’onn in rapport davart sias activitads. Ella trametta quel oravant tut a ses commembers, al Cussegl federal ed al parlament federal.
Art. 4 Independenza
La ISDU è independenta d’exequir sias incumbensas e d’utilisar sias resursas e n’è liada a naginas instrucziuns.
Ella po vegnir activa ord atgna iniziativa u era sin dumonda dad autoritads u da terzas persunas.
Art. 5 Confidenzialitad
Cun resalva d’obligaziuns d’infurmaziun legalas na dastgan infurmaziuns e funtaunas survegnidas da terzas persunas cun la garanzia da confidenzialitad betg vegnir rendidas publicas u vegnir dadas vinavant ad autoritads.
II. Commembranza
Art. 6 Commembers
Commembers èn persunas natiralas e giuridicas cun activitads che stattan en relaziun cun la protecziun e la promoziun dals dretgs umans e che approveschan l’intent tenor artitgel 2.
La Confederaziun ed ils chantuns na dastgan betg esser commembers da la ISDU.
Art. 7 Entschatta da la commembranza
Tgi che vul daventar commember da la ISDU, fa ina dumonda da recepziun scritta.
La radunanza dals commembers decida davart la recepziun tenor recumandaziun da la suprastanza.
La recepziun po mo vegnir refusada, sche las premissas per ina commembranza tenor artitgel 6 alinea 1 n’èn betg ademplidas.
Ina decisiun negativa sto vegnir motivada.
Art. 8 Finiziun da la commembranza
La commembranza po vegnir terminada cun ina decleraziun scritta per mauns da la suprastanza cun in termin da disditga da trais mais per la fin da l’onn da gestiun.
La suprastanza po excluder in commember, sche las premissas per la commembranza tenor artitgel 6 alinea 1 n’èn betg pli ademplidas u sch’il commember cunterfa a l’intent da la ISDU u sch’el na paja betg repetidamain sias contribuziuns da commembranza, malgrà admoniziun. Ina exclusiun sto vegnir motivada.
La decisiun da la suprastanza tenor alinea 2 po vegnir contestada entaifer 30 dis dapi l’avertura da la radunanza dals commembers.
La commembranza scada ultra da quai cun la mort da la persuna natirala u la schliaziun da la persuna giuridica.
III. Organisaziun
a) Infurmaziuns generalas
Art. 9
Ils organs da la ISDU èn:
a) la radunanza dals commembers,
b) la suprastanza,
c) il post da revisiun.
2 L’organisaziun cumpiglia ultra da quai:
a) la direcziun ed il secretariat,
b) ils gremis da cussegliaziun instituids da la suprastanza.
b) La radunanza dals commembers
Art. 10 Convocaziun
La radunanza dals commembers vegn convocada da la suprastanza almain ina giada ad onn.
La suprastanza po envidar ad ulteriuras radunanzas. In tschintgavel dals commembers po pretender dad envidar ad ina radunanza extraordinaria cun inditgar las tractandas dal di.
L’invitaziun succeda en scrit per posta u per e-mail almain 30 dis avant la radunanza cun indicaziun da las tractandas dal di.
Mintga commember dastga pretender en scrit enfin il pli tard 15 dis avant la radunanza da tractar ulteriuras tractandas en la cumpetenza da la radunanza. Las propostas correspundentas ston vegnir communitgadas immediat als commembers
La Confederaziun ed ils chantuns vegnan envidads da trametter ina represchentanza sco assessura a la radunanza dals commembers senza dretg da propostas u dretg da vuschar.
Art. 11 Cumpetenzas
La radunanza dals commembers ha la cumpetenza da:
a) eleger ils commembers da la suprastanza e dal presidi,
b) eleger il post da revisiun,
c) approvar il rapport annual ed il quint annual,
d) dar distgargia a la suprastanza,
e) fixar las contribuziuns da commembranza,
f) far recumandaziuns pertutgant l’orientaziun principala da la lavur da la ISDU,
g) midar ils statuts,
h) decider davart la recepziun da commembers,
i) decider davart l’exclusiun da commembers sch’i vegn fatg recurs a la radunanza encunter la decisiun da la suprastanza,
j) decider la relaschada dals auters organs.
Art. 12 Quorum, procedura
Il presidi maina la radunanza.
La radunanza dals commembers è cumpetenta da decider independentamain dal dumber da commembers preschents.
Votaziuns ed elecziuns vegnan fatgas da maniera averta, sche la radunanza na decida betg ina votaziun u elecziun cun scrutini.
Las decisiuns da la radunanza ston vegnir protocolladas.
Art. 13 Votaziuns ed elecziuns
Mintga commember ha ina vusch.
Decisiuns vegnan tratgas cun la maioritad da las vuschs dadas. Il presidi decida cun vusch da tagl tar egualitad da las vuschs.
Midadas dals statuts pretendan in approvaziun da dus terzs dals commembers preschents.
Tar elecziuns è elegì en l’emprim scrutini tgi che ha cuntanschì la maioritad absoluta.
En in segund scrutini restan maximal il dubel da candidat(a)s sco sezs ch’èn d’occupar suenter l’emprim scrutini. Decisiv è il dumber da vuschs da l’emprim scrutini. Elegid(a)s èn ils/las candidat(a)s che han cuntanschì las pli bleras vuschs (maioritad relativa).
c) La suprastanza
Art. 14 Dumber da commembers, presidi, durada d’uffizi
La suprastanza consista da tschintg fin nov commembers, inclusiv il presidi.
Ella sa constituescha sez cun resalva da l’artitgel 11 bustab a.
Il presidi po consister dad ina u duas persunas.
Ils commembers da la suprastanza vegnan elegids per ina perioda d’uffizi da quatter onns. Ina reelecziun è pussaivla ina giada.
Art. 15 Cumposiziun
Ils commembers da la suprastanza èn commembers da la ISDU e vegnan elegids ad personam.
Els adempleschan questa funcziun senza instrucziuns ed independentamain d’autras funcziuns ed activitads. Els na dastgan en spezial betg avair in'autra funcziun u in'autra activitad che pregiuditgescha questa independenza.
Tar l'occupaziun da la suprastanza sto vegnir resguardada ina represchentanza pluralistica da las forzas socialas participadas a la protecziun ed a la promoziun dals dretgs umans en il senn dals princips da Paris.
Tar la elecziun dals singuls commembers da la suprastanza èsi da far attenziun ad in'occupaziun uschè equilibrada sco pussaivel, numnadamain areguard la schlattaina, la vegliadetgna, las cuminanzas linguisticas e la cumpetenza professiunala.
Art. 16 Cumpetenzas
1 La suprastanza è responsabla per:
a) l’orientaziun strategica da la lavur da la ISDU,
b) ils princips da la planisaziun annuala per la ISDU,
c) la planisaziun da finanzas ed il preventiv,
d) l’examinaziun da las dumondas per ina commembranza e l’exclusiun da commembers cun resalva dal recurs a la radunanza dals commembers,
e) la preparaziun da la radunanza dals commembers,
f) ils rapports per la publicitad e las autoritads (art. 3 al. 2) en cunvegna cun la direcziun,
g) engaschar la direcziun,
h) la surveglianza da las activitads da la direcziun,
i) relaschar reglaments,
j) instituir gremis da consultaziun.
2 Ella po delegar singulas incumbensas a la direcziun.
Art. 17 Profil, moda da lavurar, proceduras
La suprastanza reglescha il profil d’exigenzas per ses commembers e sia moda da lavur en in reglament.
La Confederaziun ed ils chantuns sa pon laschar represchentar a las sedutas da la suprastanza mintgamai cun ina persuna sco assessura senza dretg da vuschar e d’eleger.
La suprastanza po trair decisiuns sin via circulara, sche nagin commember da la suprastanza na s’oppona a questa procedura.
d) Il post da revisiun
Art. 18
La radunanza dals commembers elegia mintg’onn in post da revisiun. Ina reelecziun è pussaivla.
Il post da revisiun examinescha la contabilitad ed il quint annual, rapporta a la radunanza dals commembers e fa proposta.
La dimensiun da la revisiun sa drizza tenor las determinaziuns dal dretg d’obligaziuns davart la revisiun da societads anonimas.
Il post da revisiun po adina avair invista en tut ils documents da la contabilitad.
e) La direcziun
Art. 19
La direcziun consista dad ina u duas persunas.
Ella vegn engaschada tenor dretg privat suenter ina publicaziun da la plazza ed exequescha quella funcziun sco activitad professiunala principala.
Ella maina il secretariat e ses persunal.
Ella prepara las sedutas da la suprastanza ed exequescha las decisiuns da quella.
Ella piglia part a las radunanzas dals commembers ed a las sedutas da la suprastanza cun vusch consultativa e dretg da proposta.
Ella surpiglia ultra da quai tut las cumpetenzas che n’èn betg attribuidas explicitamain ad in organ u ad in auter post.
La suprastanza reglescha ils detagls en in reglament.
f) Il secretariat
Art. 20
Il secretariat maina las fatschentas operativas.
g) Gremis consultativs
Art. 21
La suprastanza po nominar gremis consultativs.
Ella determinescha lur incumbensas e resursas e decida ulteriuras directivas.
IV. Finanzas
Art. 22 Finanziaziun da las incumbensas
La ISDU finanziescha sias incumbensas cun:
a) contribuziuns annualas da la Confederaziun,
b) contribuziuns dals chantuns e da las vischnancas,
c) contribuziuns dals commembers,
d) indemnisaziuns per servetschs prestads per autoritads e privats,
e) ulteriuras entradas entant ch’ellas na restrenschan betg l’independenza da la ISDU.
Art. 23 Contribuziuns dals commembers
La ISDU incassa contribuziuns da ses commembers.
La radunanza dals commembers fixescha da maniera separada las contribuziuns per persunas natiralas e giuridicas .
La translaziun rumantscha dals statuts serva sulettamain a l’infurmaziun. Obligantas èn las versiuns en lingua tudestga, franzosa e taliana approvadas da la radunanza da commembers.